نگاهی گذرا به تاریخچه اتحادیه
داود رمضان شیرازی
شاید بتوان ادعا کرد که اتحادیه ناشران و کتابفروشان یکی از قدیمی‌ترین تشکل‌های صنفی در تهران است. این اتحادیه در سال ۱۳۳۷ کار رسمی خود را آغاز کرد و ریاست آن را مرحوم نصرالله سبوحی، مدیر کتابفروشی مرکزی، که یکی از مردان سرشناس و شایسته‌ی اصناف آن روز و فرزند ارشد حاج میرزا عبدالله واعظ تهرانی بود بر عهده گرفت.
(سال ها پیش از آن انجمن ناشران و کتابفروشان تأسیس شده بود و حتی نشریه‌ای هم به نام کتاب‌های ماه در چند شماره انتشار یافته بود و باز قبل از آن هم کتابفروشان گردهم‌آیی دوستانه‌ای در تهران داشته اند.)
معاونت اولین دوره‌ی ریاست اتحادیه را مرحوم حاج‌محمد‌علی ترقی، مدیر کتابفروشی خیام عهده‌دار بود و در آن زمان فعالیت‌های چشمگیری انجام داد که از جمله ی آنها می توان به معافیت مالیاتی صنف اشاره کرد و غیر از آن در تمام کارهای عام‌المنفعه پیش قدم بود و توجه بسیاری به رفع مشکلات صنف داشت.
دومین دوره‌ی انتخابات در سال ۱۳۳۹ انجام و مرحوم حاج‌محمد‌علی ترقی رئیس اتحادیه شد آقای حاج‌محمد‌علی ترقی، که یکی از مردان خود ساخته ی روزگار بود و در راه رشد فرهنگ و چاپ و پخش کتاب زحمات زیادی را تحمل کرد. گفته می‌شود که برای وارد کردن کتاب‌های خوب و مفید چاپ هند و حیدرآباد با چه زحماتی به آنجا سفر کرد و چگونه با ناراحتی‌ها و زحماتی طاقت‌فرسا توانست کتاب‌هایی را به ایران منتقل سازد و دردسترس اهل ادب و فرهنگ‌دوستان قرار دهد.
در سال ۱۳۴۲ سومین دوره‌ی انتخابات انجام شد و مرحوم حاج محمد رمضانی، مدیر کتابفروشی کلاله خاور و مدیر مجله ی شرق، که خود از ادبا و فضلای آن زمان بود، ریاست اتحادیه را به عهده گرفت و در این دوره بود که وزارت فرهنگ، انتشار کتاب‌های درسی کلاس پنجم و ششم ابتدایی آن زمان و تمامی کتاب‌های درسی متوسطه را به کتابفروشان واگذار کرد.
چهارمین دوره‌ی انتخابات در سال ۱۳۴۴ انجام و دیگر بار مرحوم نصرالله سبوحی ریاست اتحادیه را عهده‌دار شد وتا دو سال مشغول فعالیت بود و دوره‌ی پنجم مجدداً ریاست اتحادیه را آقای حاج محمد علی ترقی به عهده گرفت و آقای علی محمدی اردهالی به معاونت ایشان برگزیده شد. در این دوره آقایان سید کاظم سعیدی، احمد عطایی، سید عبدالغفار طهوری و محسن رمضانی از اعضای هیئت مدیره بودند.
انتخابات دوره‌ی ششم در سال ۱۳۵۳ برگزار شد آقای جواد اقبال به ریاست اتحادیه انتخاب شد و آقایان علی محمدی اردهالی (که بعداً استعفا دادند) احمد عطایی، کاظم سعیدی، حسن معرفت، محسن رمضانی و داود شیرازی اعضای هیئت مدیره بودند. در این دوره فعالیت‌های اتحادیه گسترش یافت به عنوان مثال مجله‌ی آشنایی با کتاب در این دوره، چاپ و منتشر می‌شد و همچنین شرکت تعاونی ناشران و کتابفروشان با پشتکار و همت آقای سید کاظم سعیدی تشکیل شد (خوب یادم هست که یک شب در جلسه ای که اعضای هیئت مدیره ی اتحادیه داشتند در یک طبقه ی استیجاری در اول خیابان هدایت در حدود ساعت ۹ شب آقای اقبال گفتند منزلی در پیچ شمیران دیده‌ام که برای اتحادیه و شرکت تعاونی مناسب و خوب است اگر بتوانم آن را خریداری کنیم. به اصرار اینجانب همان شب پس از جلسه رفتیم و منزلی را، که خالی هم بود، دیدیم و مورد پسند قرار گرفت بعضی از دوستان گفتند اینجانب خوب است ولی پول از کجا می خواهید بیاورد؟ بالاخره قرار شد موجودی شرکت تعاونی را بدهیم و بقیه‌اش را هم از فروش سهام به افراد پرداخت کنیم. خلاصه با پیگیری آقایان جواد اقبال و کاظم سعیدی و اینجانب کار خرید منزل انجام و محل خریداری و به نام شرکت تعاونی ناشران و کتابفروشان در دفتر ثبت شد.)
خلاصه آنکه بعد از انقلاب شکوهمند اسلامی از طرف کمیته‌ی امور صنفی امام خمینی به طور موقت به مدت سه سال آقای علی محمدی اردهالی ریاست اتحادیه را عهده دار شد. و بعد در دوره ی هفتم در سال ۱۳۶۱ انتخابات انجام گرفت و آقای علی محمدی اردهالی به سمت ریاست اتحادیه انتخاب شد و اعضای هیئت مدیره نیزعبارت بودند از آقایان: سید کاظم سعیدی؛ معاون، صدرالسادات دزفولی، حاج‌محمد آخوندی، داود شیرازی، قاسم لطیفی و الیاس اسماعیلیان. این دوره بسیار طولانی شد. انتخابات دوره‌ی هشتم مجدداً انجام و آقایان علی محمدی اردهالی؛ رئیس، داود شیرازی؛ معاون رئیس، محسن باقرزاده؛ منشی و خزانه‌دار بودند.
در سال ۱۳۷۵ انتخابات دوره‌ی نهم انجام شد و داود شیرازی؛ رئیس، محسن باقرزاده؛ معاون رئیس، حسن کیائیان؛ منشی وسخن‌گو، مرتضی آخوندی؛ خزانه‌دار و محمود باقری قمی؛ بازرس اتحادیه شدند و ارشد عین‌اللهی و نادر قدیانی نیز به عنوان اعضای علی‌البدل انتخاب شدند. که اینجانب از این دو عزیز خواهش کردم در تمام جلسات هیئت مدیره شرکت کرده و ما را یاری دهند. از همه ی آقایان سپاس و تشکر فراوان دارم. جا دارد در این جا از هیئت مدیره ی شرکت تعاونی و همچنین از هیئت مدیره ی محترم دوره ی قبل که با زحمات زیاد و با دلسوزی کامل سالیان دراز شرکت تعاونی را یاری کرده اند (بدون هیچ حقوقی) آقایان سید جلال فهیم هاشمی، علیرضا حیدری، صادق سمیعی، طهماسب طیران، داود موسایی و آقای مرتضی بایندریان مدیر عامل که در مدت شش سال با صداقت و پشت کار به شرکت تعاونی سر و سامان داده اند و با یاری هیئت مدیره و هیئت امناء ساختمان این بنای زیبا را در شش طبقه و ۱۴۰۰ متر زیربنا ساخته اند و هم چنین از آقای سید کاظم سعیدی مدیر عامل قبلی شرکت تعاونی و دیگر دوستان و عزیزانی که به هر صورت خدمتی به جامعه ی ناشران و کتابفروشان کرده اند سپاس و تشکر داشته باشم و از آقای علیرضا گنج دانش که یکی از اعضای هیئت امنای ساختمان بودند تشکر کنم (اعضای هیئت امنای ساختمان از هیئت مدیره اتحادیه و شرکت تعاونی بوده اند) خداوند به تمامی این برادران و عزیزان سلامتی و موفقیت عنایت بفرماید. خوب است یادی هم از دیگر افرادی که در شرکت تعاونی و اتحادیه بوده اند داشته باشیم. آقایان احمد عطایی، محسن رمضانی، محمود فرهومند، حاج محمود علمی، حاج احمد علمی، شمس فراهانی، هوشنگ میر محمدی، غلامعلی فرشته، دکتر پورکریم و مرحومان مغفوران فهمیا و حاج محمد و حاج حسین کتابچی، مهندس نیک نام، اکبر زوار، حسن معرفت و الیاس اسماعیلیان و عبدالغفار طهوری که روح تمامی آنها شاد باد.
و من الله توفیق.